Contents -BIBLIOGRAPHIC RECORD

Heathcote William Garrod, comp. (1878–1960). The Oxford Book of Latin Verse. 1912.

Lucius Caelius Firmianus Lactantius c.260–A.D. 340

The Phoenix

EST locus in primo felix oriente remotus,

qua patet aeterni maxima porta poli.

nec tamen aestiuos hiemisue propinquus ad ortus

sed qua sol uerno fundit ab axe diem.

illic planities tractus diffundit apertos.

nec tumulus crescit nec caua uallis hiat,

sed nostros montis, quorum iuga celsa putantur,

per bis sex ulnas imminet ille locus.

hic Solis nemus est et consitus arbore multa

lucus perpetuae frondis honore uirens.

cum Phaethonteis flagrasset ab ignibus axis,

ille locus flammis inuiolatus erat;

et cum diluuium mersisset fluctibus orbem

Deucalioneas exsuperauit aquas.

non huc exsangues Morbi, non aegra Senectus

nec Mors crudelis nec Metus asper adest,

nec Scelus infandum nec opum uesana Cupido

aut Sitis aut ardens caedis amore Furor;

Luctus acerbus abest et Egestas obsita pannis

et Curae insomnes et uiolenta Fames.

non ibi tempestas nec uis furit horrida uenti

nec gelido terram rore pruina tegit;

nulla super campos tendit sua uellera nubes

nec cadit ex alto turbidus umor aquae.

est fons in medio, quem uiuum nomine dicunt,

perspicuus, lenis, dulcibus uber aquis;

qui semel erumpens per singula tempora mensum

duodecies undis inrigat omne nemus.

hic genus arboreum procero stipite surgens

non lapsura solo mitia poma gerit.

hoc nemus, hos lucos auis incolit unica Phoenix,

unica si uiuit morte refecta sua.

paret et obsequitur Phoebo ueneranda satelles:

hoc Natura parens munus habere dedit.

lutea cum primum surgens Aurora rubescit,

cum primum rosea sidera luce fugat,

ter quater illa pias inmergit corpus in undas,

ter quater e uiuo gurgite libat aquam.

tollitur ac summo considit in arboris altae

uertice, quae totum despicit una nemus,

et conuersa nouos Phoebi nascentis ad ortus

exspectat radios et iubar exoriens.

atque ubi Sol pepulit fulgentis limina portae

et primi emicuit luminis aura leuis,

incipit illa sacri modulamina fundere cantus

et mira lucem uoce ciere nouam;

quam nec aedoniae uoces nec tibia possit

musica Cirrhaeis adsimulare modis,

et neque olor moriens imitari posse putetur

nec Cylleneae fila canora lyrae.

postquam Phoebus equos in aperta effudit Olympi

atque orbem totum protulit usque means,

illa ter alarum repetito uerbere plaudit

igniferumque caput ter uenerata silet.

atque eadem celeris etiam discriminat horas

innarrabilibus nocte dieque sonis,

antistes luci nemorumque uerenda sacerdos

et sola arcanis conscia, Phoebe, tuis.

quae postquam uitae iam mille peregerit annos

ac si reddiderint tempora longa grauem,

ut reparet lapsum spatiis uergentibus aeuum,

adsuetum nemoris dulce cubile fugit;

cumque renascendi studio loca sancta reliquit,

tunc petit hunc orbem, mors ubi regna tenet

derigit in Syriam celeris longaeua uolatus,

Phoenicen nomen cui dedit ipsa uetus,

secretosque petit deserta per auia lucos,

sicubi per saltus silua remota latet.

tum legit aerio sublimem uertice palmam,

quae Graium Phoenix ex aue nomen habet,

in quam nulla nocens animans prorepere possit,

lubricus aut serpens aut auis ulla rapax.

tum uentos claudit pendentibus Aeolus antris,

ne uiolent flabris aera purpureum,

neu concreta noto nubes per inania caeli

submoueat radios solis et obsit aui.

construit inde sibi seu nidum siue sepulcrum:

nam perit ut uiuat, se tamen ipsa creat.

colligit hinc sucos et odores diuite silua,

quos legit Assyrius, quos opulentus Araps,

quos aut Pygmaeae gentes aut India carpit

aut molli generat terra Sabaea sinu.

cinnamon hic auramque procul spirantis amomi

congerit et mixto balsama cum polio.

non casiae mitis nec olens suffimen acanthi

nec turis lacrimae guttaque pinguis abest.

his addit teneras nardi pubentis aristas

et sociat myrrae uim, Nabathaea, tuae.

protinus instructo corpus mutabile nido

uitalique toro membra uieta locat.

ore dehinc sucos membris circumque supraque

inicit exsequiis inmoritura suis.

tunc inter uarios animam commendat odores,

depositi tanti nec timet illa fidem.

interea corpus genitali morte peremptum

aestuat, et flammam parturit ipse calor,

aetherioque procul de lumine concipit ignem,

flagrat et ambustum soluitur in cineres.

quos uelut in massam generans in morte coactos

conflat; et effectum seminis instar habet.

complerit mensum si fetus tempora certa,

sese oui teretis colligit in speciem;

hinc animal primum sine membris fertur oriri,

sed fertur uermi lacteus esse color:

ac uelut agrestes, cum filo ad saxa tenentur,

mutari tineae papilione solent:

inde reformatur quali fuit ante figura

et Phoenix ruptis pullulat exuuiis.

non illi cibus est nostro concessus in orbe

nec cuiquam inplumem pascere cura subest;

ambrosios libat caelesti nectare rores,

stellifero tenues qui cecidere polo.

hos legit, his alitur mediis in odoribus ales,

donec maturam proferat effigiem.

ast ubi primaeua coepit florere iuuenta,

euolat ad patrias iam reditura domus.

ante tamen, proprio quicquid de corpore restat,

ossaque uel cineres exuuiasque suas

unguine balsameo myrraque et ture soluto

condit et in formam conglobat ore pio.

quam pedibus gestans contendit Solis ad urbem

inque ara residens ponit in aede sacra.

mirandam sese praestat praebetque uerendam:

tantus aui decor est, tantus abundat honor.

praecipuus color est, quali sunt sidera caeli,

praecoqua uel qualis Punica grana tegit:

qualis inest foliis, quae fert agreste papauer,

cum pandit uestes Flora rubente solo.

hoc humeri pectusque decens uelamine fulgent,

hoc caput, hoc ceruix summaque terga nitent;

caudaque porrigitur fuluo distincta metallo,

in cuius maculis purpura mixta rubet;

aura auri pennas insignit, desuper Iris

pingere ceu nubis splendida rore solet;

albicat insignis mixto uiridante smaragdo

et puro cornu gemmea cuspis hiat;

ingentis oculos credas geminos hyacinthos,

quorum de medio lucida flamma micat;

arquata est rutilo capiti radiata corona

Phoebei referens uerticis alta decus;

crura tegunt squamae Tyrio depicta ueneno,

ast unguis roseo tinguit honore color.

effigies inter pauonis mixta figuram

cernitur et pictam Phasidis inter auem.

magnitiem, terris Arabum quae gignitur, ales

uix aequare potest, seu fera seu sit auis.

non tamen est tarda, ut uolucres quae corpore magno

incessus pigros per graue pondus habent,

sed leuis ac uelox, regali plena decore;

talis in aspectu se tenet usque hominum.

huc uenit Aegyptus tanti ad miracula uisus

et raram uolucrem turba salutat ouans.

protinus exsculpunt sacrato in marmore formam

et titulo signant remque diemque nouo.

contrahit in coetum sese genus omne uolantum,

nec praedae memor est ulla nec ulla metus.

alituum stipata choro uolat illa per altum

turbaque prosequitur munere laeta pio.

sed postquam puri peruenit ad aetheris auras,

mox redit; illa suis conditur inde locis.

o fortunatae sortis finisque uolucrem,

cui de se nasci praestitit ipse deus!

o felix, seu mas seu femina siue necutrum,

felix quae Veneris foedera nulla coit!

mors illi Venus est, sola est in morte uoluptas:

ut possit nasci, appetit ante mori.

ipsa sibi proles, suus est pater et suus heres,

nutrix ipsa sui, semper alumna sibi.

ipsa quidem, sed non eadem est; eademque nec ipsa est,

aeternam uitam mortis adepta bono.