dots-menu
×

Home  »  The Oxford Book of Latin Verse  »  ‘God made the country but man made the town’

Heathcote William Garrod, comp. (1878–1960). The Oxford Book of Latin Verse. 1912.

Vergil 70 B.C.–19 B.C.

‘God made the country but man made the town’

O FORTVNATOS nimium, sua si bona norint,

agricolas! quibus ipsa procul discordibus armis

fundit humo facilem uictum iustissima tellus;

si non ingentem foribus domus alta superbis

mane salutantum totis uomit aedibus undam,

nec uarios inhiant pulchra testudine postis

inlusasque auro uestis Ephyreiaque aera,

alba neque Assyrio fucatur lana ueneno,

nec casia liquidi corrumpitur usus oliui;

at secura quies et nescia fallere uita,

diues opum uariarum, at latis otia fundis

speluncae uiuique lacus, at frigida Tempe

mugitusque boum mollesque sub arbore somni

non absunt; illic saltus ac lustra ferarum,

et patiens operum exiguoque adsueta iuuentus,

sacra deum, sanctique patres; extrema per illos

Iustitia excedens terris uestigia fecit.

Me uero primum dulces ante omnia Musae,

quarum sacra fero ingenti percussus amore,

accipiant caelique uias et sidera monstrent,

defectus solis uarios lunaeque labores;

unde tremor terris, qua ui maria alta tumescant

obicibus ruptis rursusque in se ipsa residant,

quid tantum Oceano properent se tingere soles

hiberni, uel quae tardis mora noctibus obstet.

sin, has ne possim naturae accedere partis,

frigidus obstiterit circum praecordia sanguis,

rura mihi et rigui placeant in uallibus amnes,

flumina amem siluasque inglorius. o ubi campi

Spercheusque et uirginibus bacchata Lacaenis

Taygeta! o qui me gelidis conuallibus Haemi

sistat, et ingenti ramorum protegat umbra!

felix qui potuit rerum cognoscere causas,

atque metus omnis et inexorabile fatum

subiecit pedibus strepitumque Acherontis auari.

fortunatus et ille deos qui nouit agrestis

Panaque Siluanumque senem Nymphasque sorores.

illum non populi fasces, non purpura regum

flexit et infidos agitans discordia fratres,

aut coniurato descendens Dacus ab Histro,

non res Romanae perituraque regna; neque ille

aut doluit miserans inopem aut inuidit habenti.

quos rami fructus, quos ipsa uolentia rura

sponte tulere sua, carpsit, nec ferrea iura

insanumque forum aut populi tabularia uidit.

sollicitant alii remis freta caeca, ruuntque

in ferrum, penetrant aulas et limina regum;

hic petit excidiis urbem miserosque penatis,

ut gemma bibat et Sarrano dormiat ostro;

condit opes alius defossoque incubat auro;

hic stupet attonitus rostris, hunc plausus hiantem

per cuneos geminatus enim plebisque patrumque

corripuit; gaudent perfusi sanguine fratrum,

exsilioque domos et dulcia limina mutant

atque alio patriam quaerunt sub sole iacentem.

agricola incuruo terram dimouit aratro:

hinc anni labor, hinc patriam paruosque nepotes

sustinet, hinc armenta boum meritosque iuuencos.

nec requies, quin aut pomis exuberet annus

aut fetu pecorum aut Cerealis mergite culmi,

prouentuque oneret sulcos atque horrea uincat.

uenit hiems: teritur Sicyonia baca trapetis,

glande sues laeti redeunt, dant arbuta siluae;

et uarios ponit fetus autumnus, et alte

mitis in apricis coquitur uindemia saxis.

interea dulces pendent circum oscula nati,

casta pudicitiam seruat domus, ubera uaccae

lactea demittunt, pinguesque in gramine laeto

inter se aduersis luctantur cornibus haedi.

ipse dies agitat festos fususque per herbam,

ignis ubi in medio et socii cratera coronant,

te libans, Lenaee, uocat pecorisque magistris

uelocis iaculi certamina ponit in ulmo,

corporaque agresti nudant praedura palaestra.

hanc olim ueteres uitam coluere Sabini,

hanc Remus et frater, sic fortis Etruria creuit

scilicet et rerum facta est pulcherrima Roma,

septemque una sibi muro circumdedit arces.

ante etiam sceptrum Dictaei regis et ante

impia quam caesis gens est epulata iuuencis,

aureus hanc uitam in terris Saturnus agebat;

necdum etiam audierant inflari classica, necdum

impositos duris crepitare incudibus ensis.