dots-menu
×

Home  »  The Oxford Book of Latin Verse  »  Exordium

Heathcote William Garrod, comp. (1878–1960). The Oxford Book of Latin Verse. 1912.

Lucretius c.99 B.C.–c.55 B.C.

Exordium

AENEADVM genetrix, hominum diuumque uoluptas,

alma Venus, caeli subter labentia signa

quae mare nauigerum, quae terras frugiferentis

concelebras, per te quoniam genus omne animantum

concipitur uisitque exortum lumina solis:

te, dea, te fugiunt uenti, te nublia caeli

aduentumque tuum, tibi suauis daedala tellus

summittit flores, tibi rident aequora ponti

placatumque nitet diffuso lumine caelum.

nam simul ac species patefactast uerna diei

et reserata uiget genitabilis aura fauoni,

aeriae primum uolucres te, diua, tuumque

significant initum perculsae corda tua ui.

inde ferae pecudes persultant pabula laeta

et rapidos tranant amnis: ita capta lepore

te sequitur cupide quo quamque inducere pergis.

denique per maria ac montis fluuiosque rapaces

frondiferasque domos auium camposque uirentis

omnibus incutiens blandum per pectora amorem

efficis ut cupide generatim saecla propagent.

quae quoniam rerum naturam sola gubernas

nec sine te quicquam dias in luminis oras

exoritur neque fit laetum neque amabile quicquam,

te sociam studeo scribendis uersibus esse

quos ego de rerum natura pangere conor

Memmiadae nostro, quem tu, dea, tempore in omni

omnibus ornatum uoluisti excellere rebus.

quo magis aeternum da dictis, diua, leporem.

effice ut interea fera moenera militiai

per maria ac terras omnis sopita quiescant.

nam tu sola potes tranquilla pace iuuare

mortalis, quoniam belli fera moenera Mauors

armipotens regit, in gremium qui saepe tuum se

reicit aeterno deuictus uulnere amoris,

atque ita suspiciens tereti ceruice reposta

pascit amore auidos inhians in te, dea uisus,

eque tuo pendet resupini spiritus ore.

hunc tu, diua, tuo recubantem corpore sancto

circumfusa super, suauis ex ore loquelas

funde petens placidam Romanis, incluta, pacem.

nam neque nos agere hoc patriai tempore iniquo

possumus aequo animo nec Memmi clara propago

talibus in rebus communi desse saluti.

quod superest, uacuas auris animumque sagacem

semotum a curis adhibe ueram ad rationem,

ne mea dona tibi studio disposta fideli,

intellecta pruis quam sint, contempta relinquas.

nam tibi de summa caeli ratione deumque

disserere incipiam et rerum primordia pandam,

unde omnis natura creet res auctet alatque,

quoue eadem rursum natura perempta resoluat,

quae nos materiem et genitalia corpora rebus

reddunda in ratione uocare et semina rerum

appellare suemus et haec eadem usurpare

corpora prima, quod ex illis sunt omnia primis.

Humana ante oculos foede cum uita iaceret

in terris oppressa graui sub religione,

quae caput a caeli regionibus ostendebat

horribili super aspectu mortalibus instans,

primum Graius homo mortalis tollere contra

est oculos ausus primusque obsistere contra:

quem neque fama deum nec fulmina nec minitanti

murmure compressit caelum, sed eo magis acrem

irritat animi uirtutem, effringere ut arta

naturae primus portarum claustra cupiret.

ergo uiuida uis animi peruicit, et extra

processit longe flammantia moenia mundi

atque omne immensum peragrauit ment animoque:

unde refert nobis uictor quid possit oriri,

quid nequeat, finita potestas denique cuique

quanam sit ratione atque alte terminus haerens.

quare religio pedibus subiecta uicissim

obterirtur, nos exaequat uictoria caelo.

Illud in his rebus uereor, ne forte rearis

impia te rationis inire elementa uiamque

indugredi scelleris. quod contra saepius illa

religio peperit scelerosa atque impia facta:

Aulide quo pacto Triuiai uirginis aram

Iphianassai turparunt sanguine foede

ductores Danaum delecti, prima uirorum.

cui simul infula uirgineos circumdata comptus

ex utraque pari malarum part profusast,

et maestum simul ante aras adstare parentem

sensit et hunc propter ferrum celare ministros

aspectuque suo lacrimas effundere ciuis,

muta metu terram genibus summissa petebat:

nec miserae prodesse in tali tempore quibat

quod patrio princeps donarat nomine regem;

nam sublata uirum manibus tremebundaque ad aras

deductast, non ut sollemni more sacrorum

perfecto posset claro comitari Hymenaeo,

sed casta inceste nubendi tempore in ipso

hostia concideret mactatu maesta parentis,

exitus ut classi felix faustusque daretur—

tantum religio potuit suadere malorum.

Tutemet a nobis iam quouis tempore uatum

terriloquis uictus dictis desciscere quaeres.

quippe etenim quam multa tibi iam fingere possunt

somnia quae uitae rationes uertere possint

fortunasque tuas omnis turbare timore!

et merito. nam si certam finem esse uiderent

aerumnarum homines, aliqua ratione ualerent

religionibus atque minis obsistere uatum.

nunc ratio nulla est restandi, nulla facultas,

aeternas quoniam poenas in morte timendumst.

ignoratur enim quae sit natura animai,

nata sit an contra nascentibus insinuetur,

et simul intereat nobiscum morte dirempta,

an tenebras Orci uisat uastasque lacunas,

an pecudes alias diuinitus insinuet se:

Ennius ut noster cecinit qui primus amoeno

detulit ex Helicone perenni fronde cornonam,

per gentis Italas hominum quae clara clueret:

etsi praeterea tamen esse Acherusia templa

Ennius aeternis exponit uersibus edens,

quo neque permanent animae neque corpora nostra,

sed quaedam simulacra modis pallentia miris;

unde sibi exortam semper florentis Homeri

commemorat speciem lacrimas effundere salsas

coepisse et rerum naturam expandere dictis.

quapropter bene cum superis de rebus habenda

nobis est ratio, solis lunaeque meatus

qua fiant ratione, et qua ui quaeque gerantur

in terris, tum cum primis ratione sagaci

unde anima atque animi constet natura uidendum.

et quae res nobis uigilantibus obuia mentis

terrificet morbo adfectis somnoque sepultis,

cernere uti uideamur eos audireque coram,

morte obita quorum tellus amplectitur ossa.

Nec me animi fallit Graiorum obscura reperta

difficile inlustrare Latinis uersibus esse,

multa nouis uerbis praesertim cum sit agendum

propter egestatem linguae et rerum nouitatem;

sed tua me uirtus tamen et sperata uoluptas

suauis amicitiae quemuis sufferre laborem

suadet et inducit noctes uigilare serenas

quaerentem dictis quibus et quo carmine demum

clara tuae possim praepandere lumina menti,

res quibus occultas penitus conuisere possis.

Hunc igitur terrorem animi tenebrasque necessest

non radii solis neque lucida tela diei

discutiant, sed naturae species ratioque.